Οι σιελογόνοι αδένες εντοπίζονται στη στοματική κοιλότητα και βασική λειτουργία τους είναι η παραγωγή σάλιου. Το σάλιο εισέρχεται στη στοματική κοιλότητα μέσα από μικρούς διαύλους γνωστούς ως εκφορητικούς πόρους των σιελογόνων αδένων. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις οι εκφορητικοί πόροι μπορεί να παρουσιάσουν απόφραξη, εξαιτίας της δημιουργίας λίθων στους σιελογόνους αδένες, εμποδίζοντας την παροχέτευση του σάλιου. Η συγκεκριμένη πάθηση είναι γνωστή ως σιελολιθίαση, η οποία μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αντιμετωπιστεί με αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων.

Η παραγωγή σάλιου από τους σιελογόνους αδένες είναι σημαντική προκειμένου να υγραίνεται η στοματική κοιλότητα και να αποφεύγονται στοματικές λοιμώξεις, να προλαμβάνονται δυσάρεστες παθήσεις των δοντιών και των ούλων, και να διευκολύνεται η αφομοίωση των τροφών. Οι σιελογόνοι αδένες περιλαμβάνουν την παρωτίδα, τον υπογνάθιο και τον υπογλώσσιο αδένα αλλά και τους ελάσσονες σιελογόνους αδένες.

Λίθοι των σιελογόνων αδένων: Αιτίες εμφάνισης

Οι λίθοι των σιελογόνων αδένων προκύπτουν όταν σχηματίζονται μικροσκοπικοί σχηματισμοί πετρώδους μορφής είτε στο εσωτερικό των εκφορητικών πόρων είτε στο εσωτερικό του σιελογόνου αδένα και με την κυκλοφορία του σάλιου να μεταφερθούν στους εκφορητικούς πόρους. Έχουν σκληρή υφή και σφαιρικό ή επιμήκες σχήμα. Το χρώμα τους μπορεί να είναι λευκό, κιτρινωπό ή καφέ. Η εντόπιση του σχηματισμού λίθων των σιελογόνων αδένων είναι συχνότερη στην περιοχή των υπογνάθιων αδένων, οι οποίοι βρίσκονται στη βάση της στοματικής κοιλότητας. Αυτοί οι λίθοι αποτελούνται κυρίως από ασβέστιο, η συσσώρευση του οποίου συμβάλλει στη δημιουργία τους, αλλά περιέχουν επίσης μαγνήσιο, κάλιο και αμμώνιο.

Οι λίθοι των σιελογόνων αδένων εντοπίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στον ανδρικό πληθυσμό μέσης ηλικίας. Ορισμένοι παράγοντες ευθύνονται για την εμφάνιση της πάθησης, οι οποίοι σχετίζονται με την παραγωγή παχύρρευστου σάλιου, όπως η αφυδάτωση, η χορήγηση φαρμάκων όπως τα αντιισταμινικά ή τα φάρμακα για την πίεση, την ύπαρξη κάποιου τραύματος στους σιελογόνους αδένες ή την ελαττωμένη κατανάλωση τροφής.

Λίθοι των σιελογόνων αδένων: Συμπτώματα

Ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος του λίθου, τα συμπτώματα που παρουσιάζουν ποικίλλουν. Αν και οι περισσότεροι λίθοι των σιελογόνων αδένων είναι ασυμπτωματικοί ή προκαλούν ελάχιστη ενόχληση, λίθοι με μεγαλύτερο μέγεθος μπορεί να παρεμποδίσουν τη ροή του σάλιου και να προκαλέσουν πόνο και πρήξιμο. Η πλειοψηφία των λίθων των σιελογόνων αδένων γίνεται αντιληπτή όταν αυτοί έχουν αυξηθεί αρκετά σε μέγεθος, αποφράσσοντας τον εκφορητικό πόρο και προκαλώντας εμπόδια ή διακοπή στη ροή του σάλιου προς το στόμα.

Το κυριότερο σύμπτωμα αποτελεί η εμφάνιση οιδήματος στη βάση της στοματικής κοιλότητας ή στο μάγουλο. Τα συμπτώματα ενδεχομένως εντείνονται κατά τη διάρκεια της μάσησης τροφών, προκαλώντας έντονο πόνο εξαιτίας της αδυναμίας παροχέτευσης του σάλιου, ιδίως κατά την κατανάλωση ιδιαίτερα γλυκών ή όξινων τροφών.

Σε περίπτωση μερικής απόφραξης, ο πόνος και το οίδημα υποχωρούν με τη λήξη του γεύματος, κι επανεμφανίζονται στην επόμενη πρόσληψη τροφής. Ο πόνος παρουσιάζει οξεία ένταση και προκαλεί δυσκολίες στις κινήσεις του στόματος ή στη διαδικασία της ομιλίας. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ενδέχεται να εκδηλωθεί μόλυνση ή και απόστημα στους σιελογόνους αδένες, γι’αυτό η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντική.

Θεραπευτικές επιλογές & πότε ενδείκνυται η αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων

Η πάθηση αυτή σε πρώτο στάδιο αντιμετωπίζεται συντηρητικά με αύξηση της κατανάλωσης υγρών, παράλληλα με την κατανάλωση όξινων ή πικρών τροφών που ενθαρρύνουν τη σιελλόρροια και την τοποθέτηση ζεστών επιθεμάτων. Ταυτόχρονα χορηγείται αντιβίωση προς αποφυγή μόλυνσης των σιελογόνων αδένων. Σε περίπτωση λίθων μεγαλύτερου μεγέθους, οι οποίοι εντοπίζονται πιο βαθιά στον εκφορητικό πόρο, συνιστάται χειρουργική αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων.

Αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων: Επιλογές επέμβασης

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να γίνει χρήση ηχητικών κυμάτων υψηλής ενέργειας προκειμένου να διασπαστεί ο λίθος σε μικρότερα τμήματα. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται εξοσωματική λιθοτριψία, όπου τα διασπασμένα τμήματα των λίθων απομακρύνονται με το σάλιο. Η Χειρουργός ΩΡΛ Δρ. Όλγα Παπαδοπούλου πραγματοποιεί την αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων με τη χρήση ενδοσκοπίων εύκαμπτου σχήματος, μέσω μιας ελάχιστα επεμβατικής μεθόδου γνωστής ως σιαλενδοσκόπηση.

Η μέθοδος αυτή έχει τόσο διαγνωστικό, όσο και θεραπευτικό χαρακτήρα, για την αναίμακτη αφαίρεση λίθων που εντοπίζονται στο σιελογόνο αδένα, με τη χορήγηση τοπικής αναισθησίας. Γίνεται εισαγωγή του ενδοσκοπίου στον εκφορητικό πόρο, το οποίο φτάνει στην περιοχή του λίθου, ο οποίος στη συνέχεια είτε απομακρύνεται, είτε πραγματοποιείται λιθοτριψία σε περίπτωση λίθου μεγάλου μεγέθους.

Αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων: Πότε ενδείκνυται η σιαλολιθοτομή

Για την αφαίρεση λίθων των σιελογόνων αδένων που εντοπίζονται στον υπογνάθιο αδένα μπορεί να διενεργηθεί και σιαλολιθοτομή, κατά την οποία πραγματοποιείται μια τομή στον εκφορητικό πόρο ώστε να αφαιρεθεί ο λίθος. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται με γενική αναισθησία αν ο λίθος εντοπίζεται πλησίον του ανοίγματος του πόρου, αλλιώς, σε περίπτωση που εντοπίζεται πιο βαθιά, η διαδικασία διενεργείται χειρουργικά με γενική αναισθησία. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ή σε χρόνια μορφή της πάθησης ενδέχεται ο χειρουργός να αφαιρέσει τμήμα ή ολόκληρο τον σιελογόνο αδένα.