Η υπνική άπνοια συνιστά κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα, ακούσια διαστήματα διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτά τα διαστήματα ονομάζονται επεισόδια άπνοιας και συμβάλλουν στη μείωση των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα και τη διατάραξη του ύπνου. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα του ύπνου και η συνολική υγεία του πάσχοντος ατόμου. Ενδεικτικό σημάδι των επεισοδίων υπνικής άπνοιας είναι το ροχαλητό, το οποίο εμφανίζεται όταν ο αέρας ωθείται να περάσει από το στενό χώρο του ρινοφάρυγγα.
Τύποι & αιτιολογία υπνικής άπνοιας
Η υπνική άπνοια κατηγοριοποιείται ευρέως σε τρεις τύπους, την αποφρακτική, την κεντρική και τη μικτή υπνική άπνοια. Η αποφρακτική υπνική άπνοια προκαλείται από φυσική απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού. Παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν την απόφραξη είναι η παχυσαρκία, η οποία συμβάλλει στη συσσώρευση εναποθέσεων λίπους γύρω από τον αεραγωγό, αλλά και ορισμένα ανατομικά ζητήματα. Στα ανατομικά αυτά ζητήματα συγκαταλέγονται η υπερτροφία των αμυγδαλών, των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή των ρινικών κογχών, η μικρογναθία ή ο οπισθογναθισμός της κάτω γνάθου και το μεγάλο μέγεθος της γλώσσας ή της μαλθακής υπερώας (το μαλακό τμήμα του ουρανίσκου στο πίσω μέρος του λαιμού). Άλλα ανατομικά ζητήματα που συμβάλλουν στην εμφάνιση υπνικής άπνοιας είναι η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος ή η ύπαρξη ρινικών πολυπόδων.
Αποφρακτική άπνοια ύπνου μπορεί επίσης να εκδηλωθεί λόγω της χαλάρωσης των αναπνευστικών μυών από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή τη λήψη ηρεμιστικών χαπιών. Τέλος, να σημειωθεί πως ορισμένες συνήθειες ή παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος, που μπορεί να αυξήσει τη φλεγμονή και την κατακράτηση υγρών στον αεραγωγό, και της ρινικής συμφόρησης, που εμποδίζει τη ρινική αναπνοή, μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης υπνικής άπνοιας.
Η κεντρική υπνική άπνοια από την άλλη πλευρά εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος αποτυγχάνει να στείλει σωστά σήματα στους αναπνευστικούς μύες που ρυθμίζουν την αναπνοή, οδηγώντας σε περιόδους κατά τις οποίες απουσιάζει η αναπνευστική δραστηριότητα. Ο κεντρικός τύπος άπνοιας κατά τη διάρκεια του ύπνου συχνά συνδέεται με υποκείμενες παθήσεις υγείας, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο ή νεφρική ανεπάρκεια. Τέλος, η μικτή άπνοια ύπνου εκδηλώνεται όταν υφίσταται ένας συνδυασμός αποφρακτικής και κεντρικής υπνικής άπνοιας.
Συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η υπνική άπνοια
Τα άτομα που παρουσιάζουν άπνοια ύπνου ροχαλίζουν δυνατά, ενώ εμφανίζουν παύσεις στην αναπνοή που διαρκούν για χρονικό διάστημα άνω των δέκα δευτερολέπτων ενώ κοιμούνται. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η διακοπτόμενη παροχή οξυγόνου προς τον εγκέφαλο και τα λοιπά σωματικά όργανα, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο την ποιότητα του ύπνου αλλά και τη συνολική υγεία του πάσχοντος ατόμου. Μάλιστα, οι ασθενείς με υπνική άπνοια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν καρδιαγγειακά προβλήματα και εγκεφαλικά επεισόδια μακροπρόθεσμα.
Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η υπνική άπνοια είναι τα εξής:
- υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
- σύγχυση κατά το πρωινό ξύπνημα
- διαρκείς και εντονότεροι πονοκέφαλοι
- προβλήματα με τη διαχείριση του θυμού και επιθετική συμπεριφορά
- τάση να ξεχνούν εύκολα
- έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης
- υπερένταση σε ασθενείς παιδικής ηλικίας
- Αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης
- Πτώση της απόδοσης στην εργασία ή στο σχολείο
- Μείωση του ερωτικού ενδιαφέροντος
Διάγνωση άπνοιας ύπνου
Η διαδικασία διάγνωσης της υπνικής άπνοιας περιλαμβάνει λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και φυσική εξέταση, κυρίως σε ασθενείς με ημερήσια υπνηλία και ροχαλητό. Το επόμενο βήμα είναι συχνά η διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων όπως η ενδοσκόπηση ρινός και η λαρυγγοσκόπηση, για τον εντοπισμό ανατομικών ζητημάτων. Επιπρόσθετα, η μελέτη ύπνου, το καρδιογράφημα, και το εγκεφαλογράφημα βοηθούν στην ακριβή διάγνωση της πάθησης.
Επιλογές διαχείρισης για την υπνική άπνοια
Η αντιμετώπιση εστιάζει στην διευκόλυνση της διέλευσης του αέρα στον ανώτερο αεραγωγό κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αρχικά, σε περιπτώσεις παχυσαρκίας συνιστάται η απώλεια βάρους. Ευεργετικά λειτουργεί επίσης η διακοπή του καπνίσματος και η εφαρμογή ρινικών αποσυμφορητικών εκνεφωμάτων. Παράλληλα, υφίστανται διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις ανάλογα με την αιτία της άπνοιας, όπως συσκευές CPAP για τη διατήρηση της αναπνοής κατά τη διάρκεια της νύχτας, βοηθήματα για τη σωστή τοποθέτηση του σώματος κατά τον ύπνο και ειδικοί νάρθηκες για την κάτω γνάθο.
Ορισμένα ανατομικά ζητήματα ωστόσο ενδέχεται να χρειαστούν χειρουργική αποκατάσταση. Πιο συγκεκριμένα, ενδέχεται να χρειαστεί επέμβαση στη μύτη ή το φάρυγγα για την αντιμετώπιση ανατομικών παραγόντων που συμβάλλουν στην άπνοια. Οι χειρουργικές επιλογές περιλαμβάνουν:
- φαρυγγοϋπερωιοπλαστική για την εκτομή τμήματος της διευρυμένης μαλθακής υπερώας ή της υπερτροφικής σταφυλής
- αμυγδαλεκτομή για την αφαίρεση των υπερτροφικών αμυγδαλών
- αφαίρεση αδενοειδών εκβλαστήσεων
- ευθειασμός – πλαστική ρινικού διαφράγματος
- συρρίκνωση των ρινικών κογχών σε περιπτώσεις υπερτροφίας
- αφαίρεση πολυπόδων ρινός.
Η υπνική άπνοια είναι μια σύνθετη διαταραχή με διάφορες αιτίες, που απαιτεί μια προσαρμοσμένη προσέγγιση ως προς τη διαχείριση. Σε πρώτη φάση, γίνεται προσπάθεια συντηρητικής αντιμετώπισης, ωστόσο εάν παρουσιάζονται ανατομικές ανωμαλίες, η λύση συχνά είναι χειρουργική, καθώς με την αποκατάστασή τους υποχωρεί και η άπνοια ύπνου. Η έγκαιρη διάγνωση και η ολοκληρωμένη διαχείριση είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία που σχετίζονται με την συγκεκριμένη κατάσταση. Η Χειρουργός ΩΡΛ Δρ. Όλγα Παπαδοπούλου αποκαθιστά χειρουργικά, σε όποιες περιπτώσεις κρίνεται αναγκαίο, τυχόν ανατομικά ζητήματα που συμβάλλουν στην εμφάνιση επεισοδίων άπνοιας.